Overfarten

Men reisa over til Amerika var for ikkje særleg behageleg for dei fleste. Dei billigaste billettane gav plass på det som heiter mellomdekk. Det vil seia dei delane av skipet der ein vanlegvis ville plassert lasta. Der var det ofte fylt på fleire passasjerar enn forsvarleg, og dei rapporterte om elles kummerlege forhold til avisene (døme i Vestlandske Tidende, laurdag 1. januar 1887), til tross for at forholda skal ha vorte betra også på mellomdekket etter overgangen til dampskip.

Saman med dei seks ungane deira, tok Marita og Kristofer toget vidare frå Hull til Glasgow før S/S State of Nebraska (State Line) fullførte reisa over Atlanterhavet. Familien på åtte kunne sannsynlegvis setja føtene på fast land i New York 14. juni 1881. 

Å få råd til reisa

Marita Larsdatter var fødd i 1846 på garden Lægreid i Eidfjord, og vart gift saman med smeden Kristofer Ommundson fødd 1838 på nabogarden Vik i 1870. Saman busette dei seg på garden Vik, og i 1876 kunne ein registrere fylgjande eigedelar på bruket deira: to born, ein losjerande smeddreng, ei kyr, sju småkrøter, ei tohøgda stovebygning med kammers og sval, ei smie pluss naglefast inventar- alt med ei trygda verdi på 1120 kroner. Det svarar til kring 87 000 kroner i 2024 justert for inflasjon. 

Same året, i 1876, vart Kristofer tilsett som ferjemann for å føre skuleborn til skulen på Lægreid, over den strykande elva Eio som leier Eidfjordvatnet ut i Eidfjorden- for der var ikkje bygd bru enno. Som løn for skuleskyssen fekk han ei årleg løn på 8. spesidalar og 12 skilling. Det vil svare til kring 2524,- kroner i 2024 justert for inflasjon. Kva inntekt Kristofer hadde på smedverksemda si veit vi ikkje.

Søkte fattigstyret om å betale reisa

Kristoffer og familien reiste altså i 1881, då hadde familien vekse med fire personar på fire år. Kva som var motivasjonen deira til å reise veit vi ikkje. Vanlege årsaker var at det var overbefolking i Noreg og trongt om plassen. Naturressursane vart nytta til det fulle. Det rådde også Amerikafeber. Forteljingar om det gode liv i det moderne Amerika trakk mykje. 

I møteprotokollane etter Eidfjord fattigkommisjon kan vi lesa at same året dei reiste, søkte Kristoffer kommunen om reisepenger til Amerika:

Sak nummer 23 indeholder Andragende fra Smed Kristoffer Odmundsøn Viik, dateret 23. April om Reisepenge til Amerika stort Kr 120,00. Andragendet paa fuldt beløb bevilges ikke, derimod stemte Tormo A Vorberg og Knudt E. Tvedte paa Kr 100,- et hundrede Kroner, hvis Kommunebestyrelsen svarer ja til denne Bevilgning. Flertallet inden Fattigcomissionen var imod at stimme for noget Beløb.

Fyrst fekk Kristoffer avslag på søknaden, men på neste møte vart dei vilga 40 kroner.

Nummer 28. Denne sag angaar en Pengeunderstøttelse som ifølge Udtalelserne af Kommision og Kommunebestyrelsens Bevilgning er anvist udbetalt af Fattigkassen Kr 40,00 er førti Kroner i Reiseomkostninger til Amerika for Kristoffer O. Viik med Familie.

40 kroner i 1881 vil i 2024 vil svare til ein verdi på om lag 3365,-, medan 120 kroner svarar til kring 10 097,-. Og den aller billegaste billetten med eitt av reisebyråa kunna koste over 70 kroner, eller 5890,-.

Å opparbeide seg nok kroner til ein amerikabillett i 1881 tok mange år. Det kunne vera ein årsløn for ein lærar, men å spare ein heil årsløn på eit år går ikkje for ein lønsmottakar. Kristoffer som var smed og ferjemann må ein nok halvera dette att. Likevel, kvifor han som hadde verdiar i bruket sitt hadde trong for å søkje fattigkommisjonen om reisetilskot, det er eitt mysterium.

 

Fattigkommisjonen/fattigstyret

Det er mange forteljingar i arkiva etter dei kommunale fattigkommusjonane/fattigstyra om mottaking av reisestøtte til Amerika, eller som fekk redusert fattigstøtta, eller færre dagar på legd, fordi det vart påvist dei fekk sendt pengar frå Amerika. 

Er du nysgjerrig på desse historiene? Eller korleis legda vart organisert på bygdene? Ta ein titt på arkiva IKA Hordaland har skanna til Digitalarkivet.no. Gjer eigne undersøkingar der du skulle ynskje, det er spennande. 

Kjelder